کوروش هنوز زنده است؟ تقابل هویت ایرانی و اسلام سیاسی

در این قسمت از میز خبر با اجرای علی همدانی، به مناسبت هفتم آبان، روز بزرگداشت کوروش کبیر، به ریشه‌یابی یکی از مهم‌ترین موضوعات تاریخی و فرهنگی ایران می‌پردازیم: آیا کوروش تنها یک چهره تاریخی است، یا همچنان نماد زنده‌ی هویت ایرانی در برابر ایدئولوژی‌های دینی و سیاسی امروز؟ در گفت‌وگویی ویژه با دکتر محسن بنایی، پژوهشگر تاریخ ایران و سردبیر فصلنامه شهریور، از رابطه‌ی میان ایران‌گرایی و اسلام سیاسی، جایگاه عدالت و قانون در میراث کوروش، و نبرد فکری میان مشروطه‌خواهان و شریعت‌مداران سخن گفته می‌شود. در ادامه، نگاهی داریم به رویدادهای هفتم آبان ۱۳۹۵، زمانی که صدها نفر در پاسارگاد گرد آمدند تا یاد کوروش را زنده نگه دارند، و به نماد مقاومت فرهنگی در برابر سرکوب حکومتی بدل شدند. دکتر بنایی در این گفت‌وگو توضیح می‌دهد چرا کوروش برای نسل جوان امروز، از ایران تا دایاسپورا، به الگویی از مدارگری، خرد، و آزادی اندیشه تبدیل شده است. همچنین در پایان برنامه، بخشی از نطق تاریخی محمدرضا شاه پهلوی در جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی پخش می‌شود؛ خطابه‌ای که با جمله‌ی ماندگارش پایان می‌یابد.

در همین رابطه:

“کورش بخواب، ما بیداریم”

مخالفان محمدرضاشاه فقید با همهٔ افکار او مخالفت می‌کردند، بدون اینکه آن افکار را درک کنند یا مورد سنجشی دقیق قرار دهند. با سیاست خارجی و دیدگاه ژئوپلیتیک او، با سیاست نظامی او، با توسعهٔ مطلوب او و کلاً با هر حرف او مخالف بودند.

به همین دلیل پس از انقلاب یکی دنبال تخریب روابط بین‌المللی او بود، یکی دنبال بازپس‌دادن تسلیحاتی که او خریده بود؛ یکی دنبال الغای قوانین دوران او بود، یکی دنبال برچیدن سیاست فرهنگی او. یکی انرژی هسته‌ای را باج به غرب، و یکی اف–۱۴ را پولپاشی برای امپریالیسم می‌نامید.

یکی از سیاست‌های او که شدیداً تخریب و تحقیر می‌شد، هویت‌شناسی تاریخی ایران بود. آشکار بود که شاه می‌کوشید بُعد تاریخی هویت ایرانی را برجسته کند. هر چه مدرن‌سازی شتابان‌تر پیش می‌رفت، تاریخ برای جلوگیری از بی‌ریشه‌شدگی برجسته‌تر می‌شد.

ایالات متحد آمریکا — البته نه چپ آمریکاستیزی که صرفاً ساکن آمریکاست — به همین چهارصد سال تاریخ خود افتخار می‌کند؛ آن هم چهارصد سالی که صد سال نخست آن بسیار محقر و غیرقابل‌ذکر است. آمریکایی‌ها، اگر چپ رادیکال نباشند، به همان سه قرن افتخار می‌کنند.

روس‌ها، چینی‌ها، ژاپنی‌ها، کره‌ای‌ها به تاریخ خود افتخار می‌کنند. عرب‌ها تاریخ خود را به معنای واقعی کلمه روی سر گذاشته‌اند و حلوا-حلوا می‌کنند — بگذریم که تاریخ پیدایش کشورهای عربی به یک قرن نمی‌رسد و این افتخار به “ملیت” و “کشور” نیست، بلکه به گذشتهٔ فرهنگی است.

ترکیه به عصر عثمانی و رسیدن به دروازه وین افتخار می‌کند. حتی بومیانی که تا آمدن استعمارگران اروپایی غرق در بدویت بودند، به همان بدویت و مقاومت ارتجاعی خود مقابل تمدن افتخار می‌کنند. این صف بسیار طولانی است؛ مغول‌ها هم به چنگیزشان افتخار می‌کنند.

اما قدیمی‌ترین ملت و کشور زنده جهان که اتفاقاً نیازی به جعل و تاریخ‌سازی نداشت، به بلای تاریخ‌ستیزی دچار شد. تاریخش را سنگسار کرد. چرا؟ چون شاهی بود که معتقد بود باید به این تاریخ افتخار کرد، و اینک تاریخ باید پای سیاست روز قربانی می‌شد.

رابطهٔ ما با ثروت تاریخی مثل رابطه‌ای است که مردمِ کرانهٔ رودخانه با آب دارند. ساحل‌نشینان از بس آب دارند قدر آب را نمی‌دانند؛ بادیه‌نشین می‌فهمد رود چه گنجی است؛ چه رویایی، چه واحهٔ بی‌کرانی است. بی‌تاریخان می‌فهمند ملتِ تاریخی بودن چه موهبتی است؛ نه ملتی که رودخانهٔ تاریخ چندهزارساله از جلوی خانه‌اش می‌گذرد.

زمان ثروت است. ما با سکه‌های زمان هزینهٔ داشته‌های بدیهی امروزمان را داده‌ایم. این گنج مال ماست؛ تضمین آینده است.

هفتم آبان، روز کورش بزرگ، گرامی باد

#شاهد_تاریخی

@Garajetadayoni | گاراژ (https://t.me/Garajetadayoni)

چقدر این پست مفید بود؟ روی یک ستاره کلیک کنید تا به آن امتیاز دهید!

توجه: وقتی با ماوس روی ستاره‌ها حرکت می‌کنید، یک ستاره زرد یعنی یک امتیاز و پنج ستاره زرد یعنی پنج امتیاز!

میانگین امتیاز 5 / 5. تعداد آرا: 1

تا الان رای نیامده! اولین نفری باشید که به این پست امتیاز می دهید.

پست قبلی

پروژه بزرگِ جمهوری اسلامی «بروید ملی‌گرایی را تصاحب کنید

پست بعدی

چرا دفترچه «گارد جاویدان» منتشر شد؟ اهداف، ساختار و واکنش‌ها

دیدگاه خود را درباره این مطلب با ما و دیگران در میان بگذارید (حداکثر ۱۰۰۰ کاراکتر): لغو پاسخ

این وب سایت از کوکی ها برای بهبود تجربه شما استفاده می کند. ما فرض خواهیم کرد که شما با این مسئله موافق هستید ، اما در صورت تمایل می توانید انصراف دهید. تائید بیشتر بخوانید